Tuin verhalen

Geschreven door Els t H
Toverhazelaar:
Derde week van januari, het is saai, erg saai buiten. Mijn tuin is groenblijvend, veel rododendrons, een beetje tuin voor oude mensen. Maar toch, af en toe gloort er hoop, in een bak staat een Helleborus vol in knop, een beetje rommelig, ik ben benieuwd wat het gaat worden. Maar, wanneer mijn blik zich een klein beetje verplaatst, is daar de grote verrassing! De Toverhazelaar! Dit jaar is hij echt prachtig!
De Toverhazelaar zoals wij hem nu kennen komt oorspronkelijk uit het oosten van de Verenigde Staten en Canada. Daar leeft hij als ondergroeier in vochtige bossen, want de struik is een uitgesproken liefhebber van vocht. (Wellicht dat hij er doordoor er dit jaar zo mooi bijstaat?) De gele kleur is een opvallende verschijning in een seizoen dat juist veel kleur verliest en het is lastig te begrijpen waarom een plant juist in de koude wil bloeien. Toch hebben biologen daar wel een verklaring voor. De Toverhazelaar behoort tot een familie, de Hamamelidaceae die zeer vroeg in de evolutie van de plantenwereld is ontstaan. In die periode waren er nog niet zoveel insecten om de bestuiving van de bloemen te verzorgen en de Toverhazelaar werd een windbestuiver. Echter, wanneer een windbestuiver in de zomer in een groot bos leeft, dan is er weinig wind en dus weinig bestuiving, dus is het veel handiger om dan te bloeien als de omringende bomen geen blad hebben zodat de wind er goed bij kan. Toch is het verwonderlijk hoe de bloemen zo mooi in de kou kunnen bloeien. Het is indrukwekkend dat de struiken zelfs het zwaarste winterweer kunnen weerstaan. Ze hebben een soort antivries in hun bloemblaadjes om ze tegen de kou te beschermen ’s avonds worden de bloemblaadjes helemaal opgerold, met een laagje lucht ter isolatie. Wanneer het echt koud is, blijven de bloemen ook overdag wat meer opgerold en zelfs met een laagje rijp of sneeuw behouden ze hun kleur.
Volgens onderzoekers heeft Europa in het verre verleden ook wel Toverhazelaars gekend, in aardlagen zijn sporen gevonden van stuifmeel. Daaruit blijkt dat zo’n zestig miljoen jaar geleden Europa van Frankrijk tot Spitsbergen bedekt is geweest met uitgestrekte velden van de Toverhazelaar. Daarvan is nog maat een klein restje over, op Rhodos groeien exemplaren die hoogstwaarschijnlijk hiervan overblijvers zijn.
Er valt nog veel meer te vertellen over deze bijzondere winterboeier, zoals bijvoorbeeld over het gebruik bij de indianen, de bijzondere zaadvorming (9 maanden zwangerschap), het gebruik van de wichelroede …  Maar voor nu rest mij nog te vertellen dat de Toverhazelaar een van de weinige siergewassen in de tuin is die niet giftig zijn en dus ideaal geplant kan worden in een familietuin (al groeit hij wel heel langzaam).
Meer informatie is er onder meer te vinden te vinden op:

Verhaal geschreven door Els  H.

Sneeuwklokjes

Vorige maand mopperde ik over het weer, de regen hield maar niet op, maar februari begon goed, wat was het heerlijk dat eerste weekend in februari! Het leek wel lente en met de lente ook de eerste sneeuwklokjes. Het is dan ook één van de vroegst bloeiende planten, omdat het uitstekend tegen kou kan. Ze doet dit door zelf warmte te produceren tot wel 10 graden. Als een van de eerste bloemen van de lente symboliseert ze vaak een nieuw begin, hoop, wedergeboorte en het vermogen op uitdagingen te overwinnen. Een klein bosje sneeuwklokjes maakt het echt een klein cadeautje om aan iemand te geven die wat extra aandacht of steun nodig heeft. Volgens oude verhalen zou het sneeuwklokje sneeuwklokje worden genoemd omdat het met klokje vanwege de vorm en z’n klokgeluid andere bloemen uit de winterslaap wekt. Oude volksverhalen hebben het trouwens niet altijd over een sneeuwklokje, maar werden ze ook wel ‘vroegopjes’, ‘zomerzotjes’ of ‘mooie meisjes’ genoemd. De bloem lijkt wit, maar is in feite kleurloos. Een fijngeknepen bloemblad blijkt glashelder te zijn. Het is de lucht die het invallende licht in alle richtingen weerkaatst, waardoor het als wit wordt waargenomen.

Sneeuwklokjes bloeien over het algemeen in februari en maart, soms in april of mei. Zo’n vroege bloei lijkt ongunstig voor insectenbezoek en ook voor kruisbestuiving, maar het is niet onmogelijk. Honingbijen en Hommels halen bij gunstig weer al vanaf februari uit sneeuwklokjes een licht oranjekleurig stuifmeel en zelfs een kleine hoeveelheid nectar. Die vliegende start kan dit bolgewasje maken dankzij de voedingsstoffen die het in het voorgaande groeiseizoen in de ondergrondse bol heeft opgeslagen zodat de voortplanting al ondergronds kan beginnen. Sneeuwklokjes maken van één bolletje twee of drie bolletjes en binnen een paar jaar beslaan ze hele vierkante meters.

Wanneer we het over ‘het sneeuwklokje’ hebben staan we er meestal niet bij stil (ik tenminste niet) dat er wel 20 variëteiten van zijn, waarvan er 12 in Rusland en andere naburige landen zoals de Kaukasus groeien.  Maar waar komen ónze sneeuwklokjes vandaan? Sneeuwklokjes komen oorspronkelijk niet uit Nederland maar zijn hier als sierplant heengebracht uit o.a. Centraal Europa, Frankrijk en Italië. Op verschillende websites doen er diverse verhalen de ronde die allemaal een beetje op elkaar lijken, maar toch verschillen. Ik waag me er daarom maar niet aan om hier iets over te zeggen.  Wel vond ik een aardig stukje over een onderzoek naar de herkomst van sneeuwklokjes: ‘Roadmap to Galanthia” geschreven door master student Machiel van Halteren.

Het sneeuwklokje is giftig, maar kan wel, net als veel andere giftige planten gebruikt worden als medicijn. Uit het sneeuwklokje wordt de stof galantamine onttrokken, dat toegepast wordt in de reguliere geneeskunde. Galantamine wordt gebruikt voor de behandeling van de ziekte van Alzheimer, Parkinson en Lewy body dementie. Het werkt door een natuurlijke stof (acetylcholine) in de hersenen te verhogen, maar het geneest de ziekte niet en stopt de mentale achteruitgang niet op lange termijn.

Op wikipedia las ik nog een tip (je). Last van muizen of katten die de bollen opgraven? Leg een stuk fijn kippengaas (3 cm onder de grond) op de plaats waar je bollen hebt geplant.

Een ideetje voor een bezoekje? : Landgoed Windesheim. Dit is een landgoed van ruim 5,5 km2 dat iets ten zuiden van Zwolle ligt. Hier kun je vrij over de paden zwerven tussen een sneeuwwit tapijt van duizenden sneeuwklokjes. Adres: Windesheimerweg 2, 8015 PR Zwolle

en een beetje verder weg: Park Jongemastate:

Bij het Friese plaatsje Raerd ligt midden in de weilanden Park Jongemastate. Het staat bekend om zijn stinzenflora, waaronder een kleed van duizenden gewone sneeuwklokjes in het voorjaar. Adres: Slotsdyk, Raerd

Ter info: het stukje van Machiel van Halteren is te vinden onder zijn naam plus “sneeuwklokjes’ en is ook te vinden onder Universiteit Utrecht sneeuwklokjes

Ps. Els attendeerde mij op het volgende: Voor jouw sneeuwklokjes middag beloofde je ‘sneeuwklokjes thee”. Nou heb er helemaal geen verstand van, maar op de website Garden-Landscape.com stichting oase.nl 2020_voorjaar.roadmap-to-galantia staat vermeld dat thee van sneeuwklokjes giftig zou zijn…. (verhoogde speeksel afscheiding, misselijkheid, braken …) Mijn sneeuwklokjesthee drink je op de sneeuwklokjesmiddag op 27 februari. Er zitten echter geen sneeuwklokjes in. In de tuin staan wel sneeuwklokjes en volgens mijn lijstje zijn dat er al bijna 50 verschillende.

Marjan S.